Zamek w Bodzentynie
zbudowany w II po?owie XIV wieku, obecnie pozostaj?cy w stanie ruiny
Ruiny bodzenty?skiego zamku po?o?one s? na stromym brzegu rzeki Psarki. Od pocz?tku swoich dziejów zamek by? cz?sto rozbudowywany przez kolejnych w?a?cicieli - biskupów krakowskich, do dzi? jednak widoczne s? jeszcze mury pierwotnej budowli ?redniowiecznej.
Fot. P.W??yk
Rezydencja krakowskich biskupów, znajdowa?a si? w Krakowie. Jednak z uwagi na fakt, ?e krakowscy infu?aci byli w?a?cicielami ogromnych dóbr ziemskich, które nale?a?o dogl?da?, musieli posiada? tak?e inne siedziby, zwi?zane z terenem, gdzie dobra te si? znajdowa?y. W rejonie Gór ?wi?tokrzyskich jedn? a zarazem pierwsz? z takich siedzib by? dwór w Tarczku, którego ?ladów jak na razie nie uda?o si? dot?d odnale?? (istniej? jedynie wzmianki w dokumentach). Na pocz?tku wieku XIV biskup Bodzanta Jankowski herbu Ró?a z Jankowa opu?ci? Tarczek i zbudowa? drewniany dwór na wzniesieniu nad rzek? Psark?.
Za?o?y? te? w pobli?u miasto w 1355r (na gruntach wsi Tarczek), które od jego imienia nazwano Bodzentynem (Bodzancino, Bo??cinem, Bodz?cinem), wkrótce sta?o si? ono centrum maj?tków biskupich, a z czasem przej??o te? funkcje handlowe i us?ugowe po chyl?cym si? ku upadkowi Tarczku. W samym Bodzentynie w 1355 roku biskup Bodzenta wybudowa? równie? ko?ció? parafialny pod wezwaniem Wniebowzi?cia Naj?wi?tszej Marii Panny i ?w. Stanis?awa Biskupa M?czennika.
Fot. P.W??yk
Drewniany dwór Bodzenty szybko jednak uleg? zniszczeniu, dlatego w II po?owie XIV w. (prawdopodobnie 1367-1378 ) z inicjatywy biskupa Floriana z Mokraska herbu Jelita postawiono na wzgórzu murowany zamek w kszta?cie podkowy, otoczony fos? i wpleciony w miejskie fortyfikacje Bodzentyna. W tym okresie jak równie? przez kilka nast?pnych stuleci stanowi? on ulubione miejsce pobytu biskupów. Jednym z najznamienitszych wydarze? w historii zamku by?a wizyta, jak? odby? w 1410 r. król W?adys?aw Jagie??o pod??aj?c na pielgrzymk? na ?wi?ty Krzy? przed bitw? pod Grunwaldem. Przyj?? on wówczas w Bodzentynie pos?ów z Pomorza.
„Zamek musia? by? wygodny i du?y, skoro Jagie??o udaj?c si? w r. 1410 na Krzy?aków, z ca?ym dworem przez dwa dni tu go?ci?, przyjmuj?c pos?ów od o?ciennych ksi???t”. (A.Jankowski; Wycieczki po kraju)
XV i XVI w. to czas niebywa?ego rozkwitu zamku. Pierwszej jego rozbudowy dokona? Zbigniew Ole?nicki po wielkim po?arze Bodzentyna z 1413 r. Pod koniec XV w. kardyna? Fryderyk Jagiello?czyk dobudowa? od wschodu nowe reprezentacyjne skrzyd?o mieszkalne z wie?yczkami w których znajdowa?y si? latryny i klatka schodowa. Prace budowlane kontynuowali w ci?gu XVI wieku kolejni biskupi: Jan Konarski, Piotr Tomicki, Franciszek Krasi?ski oraz Piotr Myszkowski którzy stopniowo nadawali ca?o?ci cechy stylu renesansowego. Ca?o?ci? prac kierowa? w?oski architekt, Jan Balcer. Oprócz trzykondygnacyjnego g?ównego gmachu, powsta?y wtedy dwa inne obiekty, przeznaczone dla go?ci i dla s?u?by. Zaprojektowane wtedy elewacje by?y bardzo nowoczesne. W sk?ad kompleksu wchodzi? równie? ogród w?oski rozci?gaj?cy si? od zamku do terenu pobliskiego ko?cio?a, zwierzyniec oraz kilkana?cie ró?norodnych budynków gospodarczych na podzamczu np. piekarnia, wozownia, rze?nia itp. Posiada? tak?e wie?? wykorzystywan? jako wi?zienie.
Ostatnia znacz?ca przebudowa zamku mia?a miejsce w latach 1657-1691, pod przewodnictwem biskupów: Jakuba Zadzika, Piotra Gembickiego, Piotra Tylickiego, Marcina Szyszkowskiego, Andrzeja Trzebickiego i Jana Ma?achowskiego. Budowla uzyska?a wówczas form? barokow?. Obecnie zachowa?y si? wysokie ?ciany z otworami okiennym, (niektóre z obramowaniami na których wida? herby Na??cz i ?lepowron) oraz XVII-wieczny portal wykonany z czerwonego piaskowca.
Fot. P.W??yk
Przed portalem le?? szcz?tki kamiennego mostu. W dole rzeka Psarka tworzy kilka niewielkich rozlewisk zwanych sadzawkami, prowadzi tam ?cie?ka oraz drewniane mostki, które równie? warto zobaczy?. Podobno kiedy biskupstwo krakowskie obj?? Jakub Zadzik, zaciek?y wróg reformacji, w podziemiach zamkowych (wie?y) wi?zi? arian i kalwinów. Jedna z mrocznych historii opowiada o wi??niu, który g?odzony w celi zjad? swoje "heretyckie ksi?gi", z którymi zosta? zamkni?ty.
Ostatnim inwestorem w bodzenty?skiej rezydencji by? w 2 po?. XVIII w. biskup Kajetan So?tyk, zatrudniaj?cy wybitnego architekta, Jakuba Fontan?.
„...prowadzi? tu dwór wystawny i ochoczo podejmowa? liczne zawsze grono goszcz?cych” ( Bodzentyn, w: S?ownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów s?owia?skich, t. 1)
Zamek zacz?? podupada? ju? od czasu powstania w Kielcach biskupiego pa?acu. Jednak prawdziwy upadek nale?y upatrywa? od 1789 r. Kiedy to Sejm Czteroletni zdecydowa? o upa?stwowieniu biskupich dóbr. Po rozbiorach Polski w?adze zaborcze przeznaczy?y go na spichlerz, a pó?niej na szpital wojskowy, istniej?cy do 1814 roku.
„Ca?y gmach zamkowy pierwotnie mia? styl gotycki, ale w pocz?tkach XVI w. bp. Konarski zaprowadzi? zmiany w kierunku odrodzeniowym, tak, ?e zamek z obronnego sta? si? raczej pa?acem rezydencjonalnym. Ostatnim biskupem mieszkaj?cym w zamku by? Kajetan So?tyk. Potem gmach by? kolejno spichlerzem, szpitalem wojskowym – wreszcie jak do dzi? - ruin?” (T. Dybczy?ski, Ilustrowany przewodnik po ?ysogórach, Warszawa 1923, s. 159)
Fot. Pawe? Rzuchowski
Po 1814r budowl? opuszczono, zamek sta? si? „magazynem” darmowego budulca dla okolicznych wsi, doprowadzaj?c go w ten sposób do ruiny. Pod ochron? trafi? dopiero w 1902 roku, jednak nigdy ju? nie wróci? do dawnej ?wietno?ci.
Fot. Pawe? Rzuchowski
Ostatnio prowadzono prace badawcze zako?czone powstaniem dokumentacji naukowej i projektowo-konserwatorskiej. Celem prac by?o zachowanie i zabezpieczenie zamku w stanie tak zwanej „trwa?ej ruiny".
Galeria zdj??
?ród?a:
1. T. Bali?ski, M. Lipi?ski, Staro?ytna Polska pod wzgl?dem historycznym, jeograficznym
i statystycznym opisana, Warszawa 1844, s. 310
2. M. Kami?ska, Nazwy miejscowe województwa kieleckiego, Warszawa, Kraków 1984, s. 170
3. A. Janowski, Wycieczki po kraju, t. 1, Warszawa 1908, s. 65
4. T. Jurasz, Zamki i ich tajemnice, Warszawa 1972, s. 249
5. Bodzentyn, w: S?ownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów s?owia?skich, t. 1,
pod red. F. Sulimierskiego, B. Chlebowskiego, W. Walewskiego, Warszawa 1880, s. 274
6. T. Dybczy?ski, Ilustrowany przewodnik po ?ysogórach, Warszawa 1923, s. 159
7. Wikipedia
Opracowa?: Polo Prawa autorskie © Skar?yski Wortal Turystyczny Wszystkie prawa zastrzeżone. Opublikowane: 2006-04-25 (14158 odsłon) [ Wróć ] |
